İŞÇİLİK ALACAKLARI NASIL HESAPLANIR?

Her çalışanın, emeklerinin karşılığını almayı hak ettiğini biliyoruz. Ancak işçilik alacaklarınızı hesaplarken nelere dikkat etmeniz gerektiğini biliyor musunuz? Bu yazıda, işçilik alacaklarınızı nasıl hesaplayacağınıza dair önemli bilgileri bulacaksınız. İşte adım adım ‘işçilik alacakları nasıl hesaplanır’ hakkındaki rehberimiz!

İşçilik alacakları nelerdir?

İşçilik alacakları, bir işçinin işverenden hak ettiği tüm ödemeleri kapsar. Bu ödemeler, genellikle aşağıdakileri içerir:

• Kıdem Tazminatı
• İhbar Tazminatı
• Ücret Alacağı
• Fazla Mesai Alacağı
• Hafta Tatili Alacağı
• Ulusal Bayram ve Genel Tatil Alacağı
• Yıllık Ücretli İzin Alacağı

İşçilik alacaklarının tamamı bunlarla sınırlı değildir. Ancak uygulamada en çok talep edilen işçilik alacaklarının bunları içerdiğini söyleyebiliriz.

İşçilik alacakları nasıl hesaplanır?

İşçilik alacaklarını hesaplamak başlangıçta biraz karışık görünebilir. Ancak hangi adımları takip etmeniz gerektiğini bilirseniz bu süreç biraz daha kolaylaşabilir. Şimdi, işçilik alacakları nasıl hesaplanır sorusuna yanıt vermek için hesaplama yaparken adım adım hangi yolları takip etmeniz gerektiğine geçiyoruz.

1. Brüt maaşınızı belirleyin

İşçilik alacaklarınızı hesaplarken ilk adım, brüt maaşınızı belirlemektir. Brüt maaşınız hesabınıza yatan para değildir. Hesabınıza yatan para herhangi bir ek ödeme olmadığı durumda (fazla mesai, sosyal yardım vs) maaşınızın netidir. Bu link üzerinden netten brüte maaş çevirme yoluyla maaşınızın brütünü bulabilirsiniz. Eğer asgari ücret alıyorsanız 2023 yılı Temmuz ayı itibariyle brüt maaşınız 13.414,5 TL’dir.

Hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil, fazla çalışma ve yıllık izin ücretleri bu çıplak brüt ücret (temel ücret, asıl ücret de denir.) üzerinden hesaplanır. Tekrar söyleyelim çıplak brüt ücret net ücret değildir. Çıplak brüt diyoruz, çünkü aşağıda giydirilmiş brüt ücreti de bulmamız gerekecektir.

Asgari Ücretten Yapılan Kesintiler Nelerdir?

İşçinin alacağı asgari ücretten yapılan kesintiler; brüt ücretin %14 oranında SGK primi ile %1 oranında işsizlik sigorta primidir. Buna göre 2023 yılı Temmuz ayı itibariyle 13.414,5 TL olan brüt asgari ücretten 1.878,03 TL (%14) SGK primi ve 134,15 TL (%1) işsizlik sigorta primi kesintisi yapılır. İşçinin alacağı asgari ücretin neti 11.402,32 TL olur. Damga vergisi, Damga Vergisi Kanunu EK-2-IV-34. fıkrası ile Gelir Vergisi ise Gelir Vergisi Kanunu 23/18. maddesi ile istisna tutulmuştur. Yani Damga Vergisi ile Gelir Vergisi kesintileri asgari ücretten yapılmamaktadır. Ancak asgari ücretin üzerindeki ödemelerde bu kesintiler yine yapılmaktadır.

2. Giydirilmiş brüt maaşınızı bulun

İkinci adım, giydirilmiş brüt maaşınızı belirlemek olacaktır. Buna kısaca giydirilmiş ücret de denir. Giydirilmiş brüt ücret, çıplak brüt ücrete işçiye ödenen yan ödemelerin de ilave edilmesiyle bulunur.

İhbar ve kıdem tazminatı hesaplanırken giydirilmiş brüt ücret üzerinden hesaplama yapılır.

Yargıtay kararlarına göre giydirilmiş brüt ücret hesabında şunlar dikkate alınır:

• Çocuk yardımı,
• Yemek yardımı,
• Yol yardımı,
• Gıda yardımı,
• Giyecek yardımı,
• Yakacak yardımı,
• Öğrenirim yardımı,
• İkramiye,
• Bayram harçlığı,
• Ramazan erzak yardımı,
• Devamlı ödenen primler,
• Sorumluluk tazminatı,
• Yıpranma tazminatı,
• Şoförler için direksiyon primleri

Yine Yargıtay kararlarına göre şu ödemeler giydirilmiş brüt ücret hesabında dikkate alınmaz:

• Yıllık izin ücreti,
• Hafta tatili ücreti,
• Fazla mesai ücreti,
• Evlenme yardımı,
• Devamlılık taşımayan harçlık,
• Teşvik ikramiyesi ve primleri,
• Devamlılık taşımayan primler,
• Bir defalık verilen ikramiyeler,
• Avans ödemeleri

3. Hizmet sürenizi hesaplayın

Hesaplama yaparken kullanılacak diğer bir veri de hizmet süresidir. Burada aralıksız ve kesintisiz bir şekilde yapılan hizmetin süresinin hesaplanması gerekmektedir.

Örneğin 2012 ila 2018 yılları A firmasında çalıştınız. Daha sonra buradan ayrılarak 1 yıl boyunca (2019 yılına kadar) başka bir firma olan B firmasında çalıştınız. Daha sonra tekrar A firmasında işe başladınız ve 2023 yılına kadar yine burada çalıştınız. Bu durumda hesaplamanız gereken hizmet süresi 2019 ila 2023 yılı arasındaki çalışmanızdır.

Her bir kalem açısından işçilik alacakları nasıl hesaplanır?

Her bir işçilik alacağınızı hesaplamanız için gereken üç temel veri; brüt ücret, giydirilmiş brüt ücret ve hizmet süresidir. Bu verileri kullanarak her bir işçilik alacağı için hesaplama yapabilirsiniz.

Hemen aşağıda bu hesaplamalara başlayacağız. Fakat şunu tekrar hatırlatalım: Giydirilmiş brüt ücret kıdem ve ihbar tazminatı hesaplamalarında kullanılırken, çıplak brüt ücret fazla mesai, hafta tatili ve yıllık ücretli izin alacağı hesaplamalarında kullanılacaktır. Yine fazla mesai gibi ücretler bakımından hizmet süresi önemli değilken, kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı hesaplamalarında hizmet süresi önem taşımaktadır.

Şimdi her bir alacak kalemi açısından hesaplamanın nasıl yapılacağına geçiyoruz.

Kıdem tazminatı alacağı nasıl hesaplanır?

Kıdem tazminatı hesaplaması oldukça basittir. Hesaplamanız için gereken veriler hizmet süresi ve son giydirilmiş brüt ücrettir. İşçinin kıdem tazminatına hak kazanması halinde her tam yıl için 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödemesi yapılır. Şimdi bir örnek üzerinden hesaplama yapalım:

Örnek Olay:

Ali Çalışkan isimli işçi, 5 yıl 8 ay 22 gün boyunca F firmasında çalışmıştır. Daha sonra 07.08.2023 tarihinde haklı nedenle iş akdini feshetmiştir. İşçinin son giydirilmiş brüt ücreti 16.872,24 TL’dir. Ayrıca Ali sendika üyesi olup Toplu İş Sözleşmesi’nde “Bu toplu iş sözleşmesinden yararlanan işçilere her tam hizmet yılı için 35 gün ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir.” düzenlemesi vardır.

Hesaplama:

35 günlük giydirilmiş brüt ücreti => 16.872,24 : 30 gün x 35 gün = 19.684,28

5 yıl için kıdem tazminatı miktarı => 19.684,28 x 5 yıl = 98.421,4 TL

8 ay için kıdem tazminatı miktarı => 19.684,28 : 12 ay x 8 ay = 13.122,8 TL

22 gün için kıdem tazminatı miktarı => 19.684,28 : 365 gün x 22 gün = 1.186,4 TL

Toplam kıdem tazminatı miktarı 98.421,4 + 13.122,8 + 1.186,4 = 112.730,6 TL’dir.

Kıdem tazminatı ile ilgili bazı önemli konular

Kıdem tazminatının hak kazanılma sebepleri çok uzun bir konu olduğu için burada değinilmeyecektir. Ancak kıdem tazminatı ile ilgili bazı önemli konulara aşağıda kısaca değineceğiz.

Kıdem tazminatında vergi kesintisi olur mu?

Yukarıda hesaplanan kıdem tazminatı brüt tutardır. İşveren tarafından ödeme yapılırken net tutar ödenecektir.

1475 sayılı İş Kanununa göre ödenecek olan kıdem tazminatının tamamı Gelir Vergisi Kanunu 25/7 hükmü uyarınca gelir vergisinden müstesnadır.

Ancak kıdem tazminatından damga vergisi kesintisi yapılacaktır. Damga vergisi 2023 yılı için binde 7,59’dur. Buna göre damga vergisi düşüldükten sonra net ödenmesi gereken rakam 111.874,9 TL’dir.

Kıdem tazminatı tavanı nedir?

İşçiye bir hizmet yılı için ödenecek kıdem tazminat miktarının üst sınırı kıdem tazminatı tavanı olarak ifade edilmektedir. Kıdem tazminatı tavanı 2023 yılı Temmuz ayı itibariyle 23.489,83 TL’dir. Eğer işçinin bir yıllık kıdem tazminatı miktarı bu rakamı geçerse tavan miktar geçerli olur. Bir başka deyişle işçinin yıllık hesaplanan kıdem tazminatı miktarı tavan miktardan çok daha yüksek olsa bile işçiye yıllık bazda ödenecek miktar bu tavanı aşamaz.

Zamanaşımı kaç yıldır?

Kıdem tazminatında zamanaşımı süresi 5 yıldır. Bu süre kural olarak fesih tarihinden itibaren işlemeye başlar.

Faiz türü nedir?

Kıdem tazminatı fesih tarihinde ödenmesi gerekmektedir. Eğer fesih tarihinde ödeme yapılması işçi fesih tarihinden itibaren mevduata en yüksek faizi talep edebilir.

İhbar tazminatı alacağı nasıl hesaplanır?

İş kanunu, geçerli nedenle veya haksız olarak iş akdini fesheden tarafın, diğer tarafa çalışma süresine göre ihbar öneli vermesi gerektiğini emreder. İhbar öneli kullandırmayan taraf, diğer tarafa ihbar tazminatı ödemelidir. İhbar tazminatı hesaplamasında kullanılacak olan veriler; hizmet süresi ve son giydirilmiş brüt ücrettir. İhbar tazminatı İş Kanunu 17. maddesine göre hizmet süresine göre hesaplanır.

Yukarıdaki örneği biraz değiştirerek devam edelim. İşçinin çalışma süresi aynı kalsın fakat iş sözleşmesini bu kez işveren haklı olmayan nedenle feshetmiş olsun. Bu durumda hizmet süresi üç yıldan fazla olduğu için ihbar tazminatı sekiz haftalık ücreti üzerinden hesaplanacaktır.

Örnek Olay:

Ali Çalışkan isimli işçi, 5 yıl 8 ay 22 gün boyunca F firmasında çalışmıştır. Daha sonra 07.08.2023 tarihinde işveren iş sözleşmesini haklı olmayan bir nedenle feshetmiştir. İşçinin son giydirilmiş brüt ücreti 16.872,24 TL’dir.

Hesaplama:

30 günlük giydirilmiş brüt ücreti => 16.872,24 : 30 gün = 562,4 TL

1 günlük giydirilmiş brüt ücreti => 562,4 TL

Bir haftalık giydirilmiş brüt ücreti => 562,4 x 7 gün = 3.936,8 TL

Sekiz haftalık giydirilmiş brüt ücreti => 3.936,8 x 8 = 31.494,8 TL

İhbar tazminatı ile ilgili bazı önemli konular

İhbar tazminatının hak kazanılma koşulları detaylı bir konu olup burada bahsedilmeyecektir. Ancak faiz, zamanaşımı ve yasal kesintiler gibi bir kısım hususlara kısaca aşağıda değinilmiştir.

İhbar tazminatında vergi kesintisi var mıdır?

İhbar tazminatında, kıdem tazminatında olduğu gibi bir gelir vergisi istisnası bulunmamaktadır. Bu nedenle bu tazminattan hem gelir vergisi kesintisi hem de damga vergisi kesintisi yapılacaktır.

Zamanaşımı ve faiz türü

İhbar tazminatında zamanaşımı süresi 5 yıldır. İhbar tazminatı kural olarak fesih tarihinde muaccel hale gelir ve zamanaşımı süresi de bu tarihten itibaren başlar.

İhbar tazminatında faiz türü ise kıdem tazminatından farklı olarak yasal faizdir.

Fazla mesai alacağı nasıl hesaplanır?

Fazla mesai, işçinin normal çalışma saatlerinin üstünde yaptığı çalışmayı ifade eder. İşçinin fazla mesai ücreti çalışma yaptığı dönemdeki saatlik çıplak brüt ücretinin yüzde elli fazlası ile ile fazla mesai süresinin çarpımıyla bulunur. Fazla mesai konusunda İş Kanunu’nda bazı düzenlemeler ve sınırlamalar mevcuttur. Şimdi kısaca bunlara göz atalım:

• Haftalık 45 saati aşan çalışmalar:

İş Kanunu’nun 63. maddesine göre; haftalık çalışma süresi ise kural olarak 45 saattir. Buna göre haftalık 45 saati aşan çalışma fazla çalışmadır. Ancak bu kuralın istisnası denkleştirme esasının uygulandığı durumlardır. Buna göre denkleştirme uygulamasının olduğu durumlarda, haftalık 45 saat aşılsa bile iki aylık haftalık ortalama 45 saati aşmazsa fazla mesaiden söz edilemeyecektir. Başka deyişle, denkleştirme esasının uygulandığı hallerde, işçinin haftalık ortalama çalışma süresi normal haftalık iş süresi olan 45 saati aşmamak koşulu ile, bazı haftalarda toplam 45 saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz.

• Günlük 11 saati aşan çalışmalar:

Yine günlük çalışma saati en fazla 11 saat olabilir (m. 63/2). Günlük çalışma süresinin 11 saati aşamayacağı kanunda emredici şekilde düzenlendiğine göre, bu süreyi aşan çalışmaların denkleştirmeye tabi tutulamayacağını ve zamlı ücret ödemesi veya serbest zaman kullanımının söz konusu olacağı kabul edilmelidir (Yargıtay 9 HD; 2008 / 31210 K.).

• Günlük 7,5 saati aşan gece çalışmaları:

Yine işçilerin gece çalışmaları günde 7,5 saati geçemez (m.69/3). Bu hal de günlük çalışmanın, dolayısıyla fazla çalışmanın bir sınırını oluşturur.

• Yılda 270 saati aşan fazla mesai:

Bir yılda yapılacak toplam fazla mesai süresi ise 270 saat olabilir (m. 41/8). Ancak bu sınırlamaya rağmen işçinin daha fazla çalıştırılması halinde, bu çalışmalarının karşılığı olan fazla mesai ücretinin de ödenmesi gerektiği açıktır. Yasadaki sınırlama esasen işçiyi korumaya yöneliktir. Buna göre karşılığı ödense dahi 270 saatten fazla yapılan fazla çalışma işçi açısından İş Kanunu m. 24/2, (f) bendinde; “…yahut çalışma şartları uygulanmazsa” şeklindeki ifadeye göre haklı nedenle fesih sebebi oluşturacaktır.

Ayrıca fazla mesai ücretinin maaşa dahil olduğu durumlarda dahi ödemeler ancak yıllık 270 saate kadar yapılan fazla çalışmaları kapsar ve 270 saati aşan fazla çalışmaların ispatlanması halinde ayrıca aşan saatlere ilişkin fazla mesai ücreti ödemesi yapılması gerekir.

Örnek Olay:

Ali Çalışkan isimli işçi, haftanın 6 günü saat 09:00 ila 21:00 arası çalışmaktadır. Günlük ara dinlenmesi 1,5 saattir.

İşçinin hizmet süresi, 01.07.2017 – 25.12.2018 yılları arasındadır.

İşçinin son çıplak brüt ücreti 6.872,24 TL’dir. İşçinin 2017 yılındaki ücreti bilinmemektedir.

Hesaplama:

2018 yılı asgari ücret miktarı 2.029,50 TL’dir. İşçinin 2018 yılındaki son brüt ücreti ise 6.872,24 TL’dir. Buna göre işçinin ücreti asgari ücretin 3.38 katıdır. (6.872,24 : 2.029,5 = 3.38)

2017 yılı ücreti bilinmediği için o yılın asgari ücretini 3.38 ile çarparız. Buna göre 2017 yılı asgari ücret brütü 1,777.50 x 3.38 = 6.018,92 TL işçinin 2017 yılı ücretidir.

İşçinin 01.07.2017-31.12.2017 yılları arasındaki günlük çıplak brüt ücreti 6.018,92 : 30 = 200,63 TL’dir.

Günlük çalışma süresi 7,5 saattir. Buna göre 2017 yılı işçinin saatlik ücreti 26,75 TL‘dir.

Normal saat ücretinin %50 zamlı ücreti 26,75 + (26,75 : 2) = 40,12 TL’dir. Bu ücret fazla mesai çalışmasının saatlik ücretidir.

Bu dönemde fazla çalışma süresi ise günlük çalışma süresi 12 saat – dinlenme süresi 1,5 saat = 10,5 – 7,5 normal çalışma süresi = 3 saat günlük fazla çalışma yapmıştır. Yani haftalık 6 x 3 = 18 saat haftalık fazla mesai yapmıştır. Bu dönemde haftalık 18 saatten toplam 432 saat fazla mesai yapmıştır.

Buna göre 2017 yılı fazla mesai ücreti 432 x 40.,12 TL = 17.331,84 TL’dir.

İşçinin 01.01.2018-25.12.2018 yılları arasındaki günlük çıplak brüt ücreti 6.872,24 : 30 = 229,07 TL’dir.

Günlük çalışma süresi 7,5 saattir. Buna göre 2018 yılı işçinin saatlik ücreti 30,54 TL‘dir.

Normal saat ücretinin %50 zamlı ücreti 30,54 + (30,54 : 2) = 45,81 TL’dir. Bu ücret fazla mesai çalışmasının saatlik ücretidir.

Bu dönemde fazla çalışma süresi 864 saattir.

Buna göre 2018 yılı fazla mesai ücreti 864 x 45,81 = 39.581,26 TL’dir.

Daha detaylı bilgi için Sakarya Avukatı sayfamızı ziyaret ederek bize ulaşabilirsiniz.

Soru sormak için avukata sor sayfamızı kullanabilirsiniz.

Konuyla ilgili mevzuata ulaşmak için lütfen

---

• İŞÇİLİK ALACAKLARI NASIL HESAPLANIR?
• MİRASTAN MAL KAÇIRMA VE MURİS MUVAZAASI DAVASI NEDİR?
• KİRALANAN TAŞINMAZIN TAHLİYESİ (İcra İflas Kanunu m. 269)
• TRAFİK KAZASI NEDENİYLE AÇILAN TAZMİNAT DAVALARI
• ADLİ PARA CEZASI NEDİR? (TCK m. 52)