Miras bırakanın mirastan mal kaçırma amacıyla gerçekleştirdiği muris muvazaası konusu Türk Hukuku uygulamasında her zaman yerini korumuştur. Ancak bu konuda yasalarımızda açık bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu konu ilk olarak 01.04.1974 yılındaki Yargıtay İçtihadı Birlştirme Kurulu’nun 1974/ 1 E. 1974 / 2 K. sayılı kararıyla çözüme kavuşturulmuştur.
Bu yazımızda öncelikle muvazaanın ne olduğu ve muris muvazaasının ne anlama geldiği açıklanacak ve uygulamada en çok karşılaşılan muvazaa şekillerine ve bu muvazaaların nasıl ispat edilebileceğine değinilecektir.
Muvazaa nedir?
Muvazaa, kişinin gerçek iradesi ile ortaya koyduğu beyanı arasındaki uyumsuzluktur. Muvazaa anlaşmasında ise, taraflar üçüncü kişileri aldatmak için gerçekte istemedikleri bir işlemi yaparlar. Örneğin bir kişi gerçekte bağışlamak istediği bir taşınmazı üçüncü kişileri aldatmak için satış şeklinde işlem yapar. Burada taraflar gerçekte satış yapmak istemezler. Amaçları bağışlamadır. Ama üçüncü kişileri aldatmak için satış gibi bir işlem tesis ederler.
Muvazaa Türk Borçlar Kanunu’nun 19. maddesinde şöyle düzenlenmiştir:
Madde 19- Sözleşmelerin yorumu, muvazaalı işlemler:
Bir sözleşmenin türünün ve içeriğinin belirlenmesinde ve yorumlanmasında, tarafların yanlışlıkla veya gerçek amaçlarını gizlemek için kullandıkları sözcüklere bakılmaksızın, gerçek ve ortak iradeleri esas alınır.
Eğer muvazaa kavramı temelde anlaşıldı ise şimdi yazımızın konusu olan muris muvazaasının ne olduğunu açıklamaya çalışalım.
Muris muvazaası nedir? Uygulamada mal nasıl kaçırılmaktadır?
Muris muvazaası, miras bırakanın mirastan mal kaçırma amacıyla, mirasçılarını aldatarak, aslında yapmak istemediği bir işlemi yapmasıdır. Örnek olarak miras bırakanın bir oğlu ve bir kızı vardır ve kızına mal bırakmak istemez. Bu durumda sahip olduğu taşınmazı oğluna bağışlamak ister. Yani bedelsiz bir şekilde devretmek ister. Ancak bağışlama durumunda kızının bu işlemden hak talep edebileceğini bildiği için kızını aldatmak amacıyla oğluna yeri satmış gibi devreder. Aslında bir para almamasına rağmen almış gibi davranır. Burada gizli işlem bağışlamadır. Görünürdeki işlem ise satıştır. Bu basit senaryoda en çok rastlanan muris muvazaasının örneği bulunur.
Uygulamada sıklıkla bağışlanmak istenen taşınmaz ya satış gösterilir ya da ölünceye kadar bakma akdi olarak gösterilir. Bazen bu devir işlemlerinde üçüncü kişilerin de araya sokulduğu durumlar vardır. Ancak üçüncü kişilerin de satış gibi muvazaalı işlemlerde araya girmesi muvazaayı ortadan kaldırmamaktadır. Bunu genellikle miras bırakan muvazaanın ispatını güçleştirmek amacıyla yapmaktadır.
Yargıtay murisin muvazaalı işlemlerini ya satış gösterilerek yapılan bağışlama ya da ölünceye kadar bakma akdi gösterilerek bağışlama durumlarında kabul etmektedir. Bundan başka işlemlerde muvazaa kabul etmemektedir.
Eğer miras bırakanın yaptığı işlem gerçek satış ise bu durumda ne bağıştan ne de ölüme bağlı bir tasarruftan bahsedilemez ve tenkis hükümleri uygulanamaz. Bu durumda muvazaadan da söz edilemez. Dolayısıyla miras bırakanın yaptığı gerçek satışlara karşı yapılacak bir şey yoktur.
Uygulamada muris muvazaasının en çok karşılaşılan sebepleri nelerdir?
Miras bırakanın muvazaalı işlemleri incelendiğinde bu işlemlerin psikolojik ya da sosyolojik bazı sebeplere dayandığı görülür. Uygulamada en çok karşılaşılan muris muvazaası sebepleri şunlardır:
- Miras bırakanın yaşlılığı ya da hastalığı:
- Miras bırakan genelde yaşlılığında ve ölümünden kısa süre önce mallarıyla ilgili işlemler yapar. Bu işlemleri yaparken genelde kendisini zayıf hisseder ve çevresindeki kişilerden çokça etkilenir. Bu durumlarda miras bırakanın yanında olan kişiler kendilerine mal devşirmek için miras bırakanı kolayca etkisi altına alarak ona işlem yaptırabilirler. Bu nedenle miras bırakanın yaşlılığı ve hastalığı gibi durumlarda yaptığı işlemler muvazaa açısından özellikle incelenmelidir.
- Erkek çocuk ve kız çocuk ayrımı:
- Miras bırakan içinde bulunduğu koşullar itibariyle kız çocuğuna mal bırakmak istemeyebilir. Bu nedenle uygulamada kız çocuğundan mal kaçırılmasına sıklıkla rastlanır.
- İkinci eş ya da metres durumu:
- Miras bırakan evli olduğu halde bir metres hayatı da yaşıyorsa genellikle bu kişiye de mal devretmek isteyebilir. Ya da evliliği sona erdikten sonra ikinci kez evlenmiş ise bu durumda da ikinci eşinin çocuklarına da mal bırakmak isteyebilir.
- Aile içi ilişkilerden kaynaklanan durumlar:
- Miras bırakan ailede bir kimseye vefa duyabilir ya da bazı mirasçılarını çeşitli sebeplerle sevmeyebilir. Bu durumlarda da genellikle muris muvazaasına rastlanılmaktadır.
Mirastan mal kaçırma nasıl ispat edilir?
Mirastan mal kaçırma durumunun ispatı için taraflar bazı iddiaları öne sürer ve mahkemece bir araştırma yapılır. Uygulamada genellikle mahkemece araştırılan ve mirastan mal kaçırmaya delil olabilecek hususlar şunlardır:
- Miras bırakanın taşınmazını satışa ihtiyacı var mı? Yani mal satmayı gerektirecek önemli bir ihtiyacı ya da borcu var mı?
- Alan kişinin satış bedelini karşılayacak alım gücü var mı?
- Miras bırakanın gerçek iradesi nedir? Miras bırakanın gizli de olsa bir mal kaçırma iradesi var mı?
- Satış miras bırakanın yaşlılığında ya da ölümünden kısa bir süre önce mi yapıldı?
- Satış bedeli miras bırakan öldüğünde terekesinden çıktı mı? Çünkü eğer gerçek bir satış mevcutsa satış bedelinin önemli bir kısmının terekede mevcut olması beklenir.
- Miras bırakanın mal devrettiği mirasçısı ile arası daha samimi mi? Bu açıdan diğer mirasçılarla arası bozuk mu?
- Erkek evlat – kız evlat meselesi var mı?
- İkinci eş ya da metres durumu var mı?
- Mal satışından sonra miras bırakan ihtiyaç kredisi gibi borçlara girdi mi? Ya da mevcut borçlarını ödedi mi?
- Eğer murisin banka hesabına para yatırılmışsa bu para tek seferde ve kısa sürede çekildi mi?
- Satış değeri ile gerçek değer arasında ciddi bir uyumsuzluk var mı?
Mahkeme her somut olaya göre yukarıdaki soruların yanıtını arayacak ve muris muvazaası olup olmadığını anlamaya çalışacaktır.
Daha detaylı bilgi için Sakarya Avukatı sayfamızı ziyaret ederek bize ulaşabilirsiniz.
Soru sormak için avukata sor sayfamızı kullanabilirsiniz.
Konuyla ilgili mevzuata ulaşmak için lütfen tıklayınız.
Yorumunuzu Bırakın